Karaciğer nakli, bir sebeple, işlevini düzgün şekilde yerine getiremeyen bir karaciğerin yerine, vefat etmiş veya canlı bir vericiden alınan sağlıklı karaciğerin bir kısmının yerleştirildiği cerrahi bir uygulamadır.
Karaciğerin Görevleri
Karaciğer vücuttaki en büyük organdır ve önemli sorumlulukları vardır. Bu sorumluluklar,
- Besinleri, ilaçları ve hormonları gerektiği şekilde işlemek
- Yağların, kolesterolün ve yağda çözünen vitaminlerin emilmesine yardımcı olan safrayı üretmek
- Kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan proteinleri oluşturmak
- Kandaki bakteri ve toksinleri uzaklaştırmak
- Enfeksiyonu engelleyip bağışıklık tepkilerini kontrol etmek
Karaciğer nakli genelde, kronik karaciğer hastalığı yüzünden ciddi sağlık sorunları yaşayan kişiler için bir tedavi seçeneği olmasıyla bilinir. Bunun yanında, nadir görülen, daha önce sağlıklı bir karaciğerin ani yetmezliğinin olduğu vakalarda da bir çözüm olarak görülür. Karaciğer nakli, ayrıca karaciğerden kaynaklanan bazı kanserleri de tedavi eder.
Karaciğer nakli için listeye alınan insan sayısı, mevcut donörden alınan karaciğer sayısından fazladır. Canlı donör karaciğer nakli, ölen donör karaciğerini beklemenin alternatif bir yoludur. Canlı vericiden karaciğer nakli, insan karaciğerinin bir kısmının, cerrahi işlem sayesinde çıkarılmasının ardından kısa bir süre sonra yenilenebilme yeteneğine dayanır.
Karaciğer Nakli Hakkında Merak Edilenler
Karaciğer yetmezliği hızlı gelişebilir veya uzun bir süreci kapsayabilir. Birkaç hafta içinde aniden kendini gösteren karaciğer yetmezliği akut karaciğer yetmezliği olarak isimlendirilir. Akut karaciğer yetmezliği, genellikle bazı ilaçların komplikasyonlarının sonucu olan ve nadir görülen bir durumdur. Karaciğer nakli, akut karaciğer yetmezliği için çözüm olarak görülse de, daha çok kronik karaciğer yetmezliğini tedavi etmek için başvurulan bir uygulamadır.
Kronik karaciğer yetmezliği ise akut olanın tersine, aylar veya yıllar içinde yavaşça ortaya çıkar. Kronik karaciğer yetmezliği kaynaklanması çeşitli koşullara bağlıdır. Kronik karaciğer yetmezliğinin en sık nedeni karaciğerin skarlaşmasıdır (siroz). Siroz oluştuğunda, skar dokusu sağlıklı karaciğer dokusunun yerini alır ve karaciğerin düzgün işlevini bozar.
Karaciğer yetmezliğine ve dolayısıyla karaciğer nakline yol açan sirozun yaygın sebepleri ise şu şekilde maddelenebilir:
- Hepatit B ve C hastalığı
- Aşırı alkol tüketimi nedeniyle karaciğerde hasara neden olan karaciğer hastalığı
- Karaciğerde yağın birikmesine, iltihaplanmaya veya karaciğer hücresi hasarına neden olan bozukluklar
- Hemokromatoz ve Wilson hastalığı
- Safra kanalları üzerinde etkisi olan hastalıklar (primer biliyer siroz, primer sklerozan kolanjit ve biliyer atrezi)
Biliyer atrezi, özellikle çocuklarda karaciğer naklinin en bilinen sebebidir.
Karaciğer Nakli Riskleri Nelerdir?
Karaciğer naklinin bazı riskleri mevcuttur ve bu riskler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
- Safra kanalından sızıntılar
- Safra kanallarının daralmaya başlaması
- Kanamaların olması ve kan pıhtıları
- Enfeksiyonlar
- Vericiden alınan karaciğerin reddedilmesi
- Zihinsel karmaşa yaşanması
- Donörden alınan karaciğerin reddedilmesini önleyen ilaçların yan etkileri (kemiklerin incelmesi, şeker hastalığı, ishal, baş ağrısı, yüksek tansiyon ve kolesterol)
Karaciğer nakli için değerlendirme
Karaciğer naklinin yapılabilmesi için bazı değerlendirmelere tabi tutulursunuz. Ameliyat olacak kadar sağlıklı olup olmadığınız ve nakil sonrasında yaşam boyu ilaçları kullanma konusundaki gücünüz önemlidir. Nakil başarısına engel oluşturabilecek herhangi bir tıbbi durumunuz varsa belirlenmelidir. Bunun yanında, geçmeniz gereken testler, prosedürler ve konsültasyonlar vardır. Kan ve idrar testleri, karaciğer ultrasonu ve kardiyovasküler sistemin sağlığını kontrol etmek için kalp testleri yapılır. Bunun yanında rutin kanser taramaları da yapılabilir. Öğünlerinizin sağlıklı olması için beslenme danışmanlığı alabilir, nakil sürecinin başarısı ve anksiyetenin önüne geçmek için psikolojik destek alabilirsiniz. Bu durumlara ek olarak, alkol ve sigara gibi zararlı alışkanlıklarınız varsa bağımlılık danışmanlığı almanız da yararlı olur.
Bu testler tamamlandıktan sonra, nakil merkezinin komitesi toplanır ve karaciğer naklinin sizin için en iyi tedavi olup olmadığı hakkında bir görüşe varır. Bundan sonra bekleme listesinde yeni karaciğeriniz için sıraya girersiniz. Bir donör karaciğeri için bekleme süresi farklılık gösterir. Bazı insanlar günlerce beklerken, diğerleri daha uzun süre bekleyebilir. Siz yeni bir karaciğeri beklerken, doktorunuz sizi mümkün olduğu kadar rahat ettirerek karaciğer yetmezliğinizin sebep olduğu komplikasyonları tedavi eder.
CANLI KARACİĞER DONÖRLERİ
Sağlıklı, canlı bir kişiden alınan küçük bir karaciğer parçası ile yapılan karaciğer nakli, her yıl yapılan karaciğer naklinin küçük bir yüzdesini kapsar. Canlı vericiden karaciğer nakli, vefat eden bir vericiden karaciğeri beklemeye iyi bir alternatif oluşturur ve başarı oranı canlı olmayan donörle aynı kabul edilir. İlk adım, sağlıklı ve büyük bir cerrahi işlemi, güvenli bir şekilde atlatabilecek canlı bir donör bulmaktır. Donörün yaşı, kan grubu ve organ boyutu da naklin gerçekleşmesinde önemli faktörlerdir. Canlı karaciğer donörlerinin geneli, karaciğer nakli adayının yakın aile üyelerinden veya arkadaşlarından oluşur. Karaciğerinin bir kısmını size bağışlamak isteyen bir aile üyeniz veya arkadaşınız varsa, bu seçeneği nakil ekibinizle paylaşın.
DOMİNO KARACİĞER NAKLİ
Daha az yaygın olan, başka bir canlı donörden karaciğer nakli formuna, domino karaciğer nakli denir. Domino karaciğer naklinde, ailesel amiloidoz adı verilen bir hastalığı olan canlı bir vericiden karaciğer alınır. Ailesel amiloidoz, anormal bir proteinin birikmesi sonucunda vücudun iç organlarının zarar gördüğü çok nadir görülen bir hastalıktır. Ailesel amiloidozlu donör, durumunu tedavi etmek için bir karaciğer nakli alır. Daha sonra, karaciğer hala iyi çalıştığı için donör karaciğerini domino karaciğer naklinde size verebilir. Sonunda amiloidoz semptomları geliştirebilirsiniz, ancak bu semptomların gelişmesi genellikle on yıllar alır. Doktorlar genellikle 55 yaş üstü olan ve semptom geliştirmesi beklenmeyen alıcıları seçer. Nakilinizden sonra doktorlar, durumun belirtileri için sizi takip eder.
Karaciğer Nakli Nasıl Yapılır?
Vefat eden bir donörün karaciğerini alabileceğiniz size bildirilirse, hemen hastaneye gelmeniz istenir. Ameliyat için yeterince sağlıklı olduğunuzdan emin olmak için bir dizi muayeneden geçersiniz.
Karaciğer nakli ameliyatı genel anestezi kullanılarak yapılır, bu nedenle işlem sırasında uyutulursunuz. Nakil cerrahı, karaciğerinize ulaşmak için karnınızda uzun bir kesi yapar. Kesinizin yeri ve boyutu, cerrahın yaklaşımına ve sizin anatominize bağlıdır.
Cerrah, hastalıklı karaciğeri çıkarır ve yeni karaciğeri vücudunuza yerleştirir. Ardından kan damarlarınızı ve safra kanallarınızı donör karaciğerine bağlar. Durumunuza bağlı olarak ameliyat 12 saat kadar sürebilir. Yeni karaciğeriniz yerine oturduğunda, cerrah kesiği kapatmak için dikişler ve zımbalar kullanır. Daha sonra iyileşmeye başlamak için yoğun bakım ünitesine ulaştırılırsınız.
Canlı bir donörden karaciğer alıyorsanız, ameliyatınız önceden planlanır. Cerrah önce donör üzerinde ameliyat yapar ve karaciğerin nakil için ayrılan kısmını çıkarır. Daha sonra cerrah hastalıklı karaciğeri vücudunuzdan çıkarır ve bağışlanan karaciğeri vücudunuza yerleştirir. Daha sonra kan damarlarınızı ve safra kanallarınızı yeni karaciğere bağlar.
Vücudunuzda nakledilen karaciğer kısmı ve donörün vücudunda geride kalan kısım hızla yenilenir ve birkaç hafta içinde normal hacmine ulaşır.
Karaciğer nakli sonrası süreç
Karaciğer naklinizden sonra olası durumlar şu şekildedir:
Muhtemelen birkaç gün yoğun bakım ünitesinde kalırsınız. Doktorlar ve hemşireler, komplikasyon belirtilerini izlemek için sizi kontrol altında tutar. Ayrıca, yeni karaciğerin düzgün çalıştığına dair işaretler için karaciğer fonksiyonunuzu sık sık test ederler.
Hastanede 5 ila 10 gün geçirirsiniz. Evde iyileşmeye devam ederken sık kontroller yapın. Nakil ekibiniz sizin için bir kontrol programı tasarlar. İlk başta haftada birkaç kez, sonra zaman içinde daha seyrek kan testi yaptırabilirsiniz.
Hayatınızın geri kalanında muhtemelen ilaç kullanırsınız. Bağışıklık baskılayıcı adı verilen ilaçlar, bağışıklık sisteminizin yeni karaciğerinize saldırmasına engel olur. Diğer ilaçlar ise, nakilden sonra diğer komplikasyonların oluşma riskini azaltır. Ameliyattan birkaç ay sonra günlük aktivitelerinize ve işinize dönebilirsiniz. Karaciğer naklinden sonraki durumunuz, karaciğer yetmezliğinize neden olan durumlar da dahil olmak üzere birçok etmene bağlıdır. Hastaların yaklaşık% 88’i nakilden sonra en az bir yıl yaşar, % 73’ü ise en az 5 yıl yaşar. Karaciğer nakli hakkında daha detaylı bilgiler almak için, en yakın sağlık kuruluşuna veya doktorunuza danışın.
